Je hebt vast wel eens op een heldere nacht naar de Maan gekeken. Misschien heb je er zelfs al eens een verrekijker op gericht. Zelfs met een simpele verrekijker kun je al de vele kraters op het oppervlak zien. De Maan heeft altijd al tot de verbeelding gesproken. Van mythes over weerwolven tot en met films als Apollo 13. Het is dan ook het meest bestudeerde object aan de hemel. We begrijpen nu al heel wat meer van dingen die onze voorouders voor raadsels stelden. Wat dacht je bijvoorbeeld van dingen als volle en halve Maan en de zons- en maansverduisteringen.
Verschijningen
Fig 1: De Maan wordt door het zonlicht maar half verlicht, net als de Aarde. Afhankelijk van waar de Maan staat t.o.v de Aarde, zien wij dus een volle, halve of helemaal geen Maan.
Wat natuurlijk onmiddellijk opvalt als je de Maan ziet, is dat ze niet altijd helemaal te zien is. Soms zie je hem grotendeels, soms alleen een sikkeltje en soms zelfs helemaal niet. Dit komt omdat de Maan, net als de Aarde, maar voor de helft wordt verlicht door de Zon. Op de lichte zijde is het dag, op de donkere nacht. Als de Maan voor de helft te zien is, kijken we tegen de grens van dag en nacht aan. De Maan draait in een baan om de aarde heen. Als de Maan onzichtbaar is (nieuwe maan) dan staat ze tussen ons en de Zon in. We kijken dan tegen de nachtzijde aan. Met volle maan staat de Maan achter de aarde en zien we de dagzijde. En staat de Maan naast ons, dan kijken we precies tegen de grens aan en zien we dus een halve maan.
Waarom ziet de maan er steeds anders uit? Vraag het een astronoom!
Fig. 2: Waarnemer op evenaar
: Kijk goed naar de tekening. Onze waarnemer staat bij de Noordpool en ziet de halve maan rechtop staan. Nu zetten we onze waarnemer op de evenaar, zoals in figuur 2. Hoe zou deze waarnemer de halve maan zien?
Voor ons lijkt de waarnemer nu een kwartslag gedraaid. Voor hem lijken wij, en dus ook de Maan, een kwartslag gedraaid. De Maan lijkt daar dus op z'n kant te liggen:
Fig. 3: De Maan op zijn kant
Verduisteringen
Fig. 4: Je krijgt alleen een zons- of maansverduistering als de Zon, de Aarde en de Maan precies op een lijn zitten. Omdat de maanbaan echter scheef staat, zit de Maan vaak te hoog of te laag, zodat je maar een enkele keer een verduistering krijgt.
Maar wacht eens even! Als de Maan achter ons staat, blokkeert de Aarde toch het zonlicht? Waarom zien we geen schaduw van de Aarde op de Maan? De reden hiervoor is dat de baan van de Maan om de aarde een beetje scheef staat (zie fig 2). Over het algemeen valt die schaduw dus niet of nauwelijks op de Maan. Maar soms gebeurt het wel dat we een schaduw zien. Dan zit de Maan precies achter de Aarde en op dezelfde hoogte als de Zon. Op de tekening zie je hoe dit gaat. Dit noemt men een maansverduistering.
Hoe ontstaat een maansverduistering? Vraag het een astronoom!
Het kan ook gebeuren dat hij dan juist tussen de Aarde en de Zon in zit. Dit is een van de meest spectaculaire natuurverschijnselen die er bestaan: een zonsverduistering.
Hoe ontstaat een zonsverduistering? Vraag het een astronoom!