Op woensdag 31 januari 2018 is de maan om drie redenen heel bijzonder: het is blauwe maan, rode maan en supermaan. Helaas zijn voor ons in Nederland slechts twee van deze bijzonderheden te zien. Om alle drie de aspecten te zien, moet je in bijvoorbeeld Canada of Noord-Amerika zijn. In onderstaand filmpje zie je een trailer van wat je deze bijzondere dag kunt verwachten (filmpje is gericht op de Amerikaanse kijkers).
Volle maan
Elk van de drie genoemde verschijnselen kan alleen optreden bij een volle maan. We zien bij volle maan de maan als een volledig ronde bol aan de hemel staan. De volle maan komt elke maand een keer voor. Om precies te zijn is dat elke 29,5 dagen. Voor 12 volle manen is dus een periode van 12 * 29,5 = 354 dagen nodig. We weten dat een jaar 365 dagen heeft (en een schrikkeljaar zelfs 366) en dus komt een volle maan nét iets vaker voor dan 12 keer per jaar.
Blauwe maan
Het feit dat een volle maan net iets vaker voorkomt dan 12 keer per jaar, betekent dat er jaren zijn waarin we dertien keer een volle maan hebben. Dat betekent automatisch dat er in dat jaar een maand moet zitten waarin twee keer een volle maan optreedt. Dat noemen we dan een blauwe maan. Met een beetje rekenwerk is na te gaan dat er ongeveer eens in de 2,5 jaar een blauwe maandag voorkomt.
Een blauwe maandag is de tweede volle maan in een kalendermaand
Rode maan
Een rode maan treedt op bij een maansverduistering. De aarde zit dan precies tussen de zon en de maan in en het licht van de zon kan dan niet rechtstreeks op de maan vallen. Door breking en buiging is er echter wel zonlicht dat toch het maanoppervlakte bereikt en de maan reflecteert dat licht in de richting van de aarde. Omdat dit licht relatief meer rood in zich heeft, krijgt de maan een rode gloed. Vandaar de naam 'rode maan'.
Figuur 1: Een afbeelding van de verduisterde, 'rode' maan. Foto: pixabay.
Supermaan
De termen 'blauwe maan' en 'rode maan' bestaan al wat langer maar de term 'supermaan' is nog relatief nieuw. Met een supermaan wordt een schijnbaar grote, extra heldere volle maan bedoeld. Het is namelijk zo dat de maan niet precies een cirkel beschrijft om de aarde. Soms staat de maan net wat verder af van de aarde en soms is de maan net wat dichterbij. Het moment waarop de maan wat dichterbij staat, lijkt de maan groter maar dan schijnt deze ook een stukje helderder. Dit noemen we dan een supermaan. De afstand die de maan ten opzichte van de aarde heeft varieert tussen de 363.345 km en de 405.500 km. De gemiddelde afstand is daarbij 384.450 km. Er zijn geen exacte regels voor maar men spreekt van een supermaan als het volle maan is op het moment dat de maan op een afstand van 370.000 km of minder van de aarde staat.
Figuur 2: Een afbeelding van de volle maan van 20 december 2010 en die van 19 maart 2011 naast elkaar, op dezefde schaal. Bron: Wikipedia.
Alles op een rijtje
Een blauwe maan, een rode maan en een supermaan zijn elk op zich al redelijk zeldzaam. Het feit dat dit alle drie tegelijk gebeurt is wel extra bijzonder.
Nadeel overigens van de volle maan op 31 januari 2018 is dan weer dat er in de maand februari 2018 helemaal geen volle maan zal optreden. De eerstvolgende 'gewone' volle maan is weer op 2 maart 2018.
Bekijk in onderstaande film de uitleg nog eens, deze keer in het Engels: