Planeten zonnestelsel vergelijken

Het rijtje planeten in ons zonnestelsel ken je waarschijnlijk wel. Het zijn Mercurius, Venus, Aarde, Mars, Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus.

Figuur 1: Zon met de planeten die om de zon heen draaien. Bron: Wikimedia.

Vroeger stond ook Pluto in dit rijtje. Maar daarover ontstond discussie. Het ijskoude hemellichaam Pluto – ze noemen deze planeet nu ook wel een ijsdwerg – was duidelijk anders dan de andere planeten. Met zijn 2377 kilometer doorsnede was Pluto veel kleiner dan de andere planeten. Ook de baan die Pluto aflegt rond de zon is anders, deze is veel meer ellipsvormig. In 2006 besloot de internationale Astronomische Unie daarom dat de Pluto niet meer in het rijtje planeten thuishoorde. Pluto is nu officieel een dwergplaneet.

Figuur 2: Pluto is officieel geen echte planeet. Bron: schooltv.

Afstanden tot de zon

Als je naar de lijst kijkt waarin de afstanden en de afmetingen van alle planeten staan, dan zie je zulke enorme getallen, dat het je waarschijnlijk duizelt.

Tabel 1: De zon en de planeten die hieromheen draaien met hun diameter en afstand tot de zon. Bron: Wikimedia.

De maan staat natuurlijk niet in dit rijtje, dat is geen planeet. Maar het is wel interessant om te weten hoe de maan zich verhoudt tot de grootte van de planeten. De diameter van de maan is met 3475 kilometer al 71% van de diameter van Mercurius. Vergelijk je de maan met dwergplaneet Pluto, dan is de diameter van de maan 46% groter.

Hoe kun je nu meer gevoel krijgen voor al deze afmetingen en afstanden? Door ze op een andere schaal met elkaar te vergelijken!

Wat heb je nodig?

• Verschillende soorten ballen (kijk welke ballen je uit dit rijtje kunt vinden: knikker, tafeltennisbal, tennisbal, voetbal, basketbal, skippybal, grote zitbal).
• Stuk touw van ongeveer 9 meter.
• 8 wasknijpers
• Uitgeprinte afbeelding planeten
• Plakband
• Rolcentimeter
• Een plek waar je 9 meter touw kunt uitrollen, bijvoorbeeld op een (school)plein of grasveld.

Wat ga je doen?

Afstanden tot de zon

• Print een afbeelding van alle planeten uit.
• Plak op elke wasknijper één van de uitgeprinte planeten.
• Rol het touw uit en zet het eventueel aan beide kanten vast met een plakbandje.
• Leg aan één kant een papiertje met de tekst 'zon' of een tekening van de zon.
• Doe alsof de afstand aarde - zon 25 cm is. Zet de wasknijper met de aarde op 25 cm vanaf de zon.
• Bereken op welke afstand de andere planeten zouden moeten staan. Gebruik hiervoor tabel 1.

Grootte van planeten

• Doe alsof de aarde de grootte heeft van een tennisbal (6,4 cm doorsnede). Leg de tennisbal bij de knijper van de aarde. (Als je dezelfde verhouding zou aanhouden als bij de afstand, dan zou de aarde natuurlijk heel veel kleiner zijn. We gebruiken hier dus een andere verhouding!)
• Bereken nu welke doorsnede de andere planeten dan in verhouding zouden hebben. Gebruik hiervoor weer de waarden in tabel 1. Zet de doorsnedes van de planeten in tabel 2.
• In tabel 3 zie je een aantal verschillende soorten ballen en hun doorsnedes. Op welke soort bal lijken de verschillende planeten als de aarde de afmetingen van een tennisbal zou hebben? Zet dit ook in tabel 2. Leg de ballen die je hebt bij de planeten.
• Hoe groot is de maan als de aarde de grootte van een tennisbal zou hebben? Welk formaat bal past daarbij? Leg die naast de aarde.
• Hoe groot zou de zon zijn als de aarde een tennisbal was? Waarmee kun je dat vergelijken?
• Zet nu de hemellichamen – de zon, planeten en de maan – op een rij van klein naar groot. 

Figuur 3: Afstanden en grootte van planeten vergelijken, waarbij je de aarde vergelijkt met een tennisbal. Bron: auteur.

Tabel 2: Invultabel voor doorsnede en afstand tot de zon als de aarde een tennisbal zou zijn, of op 25 cm afstand van de zon zou staan.

Tabel 3: Verschillende ballen en hun doorsnede.