Micro-organismen, heel kleine levende organismen zoals bacteriën en schimmels, zijn overal. Op je handen, op de tafel en in de lucht. Je ziet ze alleen niet. Met dit proefje gaan we ze zichtbaar maken.
Als onderzoekers willen zien hoeveel bacteriën of schimmels ergens in zitten, dan gebruiken ze een rond schaaltje (een petrischaal) met daarin een voedingsbodem, zoals in de figuur hieronder. Doordat de bacteriën zich gaan vermenigvuldigen, worden ze zichtbaar. Dat gaan wij ook doen, maar dan met huis-tuin-en-keukenspullen.
Bacteriekolonies in een petrischaaltje. Foto: Wikimedia - Madprime.
Benodigdheden
- 8 plastic bakjes met doorzichtige deksel (de hoeveelheid bakjes hangt van de grootte af)
- 2 bouillonblokjes
- 4 eetlepels suiker
- agar agar-poeder (genoeg voor 1 liter)
- kookpan
- 1 liter kraanwater
- keukenpapier
- stift
- wattenstaafjes
Voedingsbodem maken
Allereerst maak je een voedingsbodem waarop straks de bacteriën en schimmels kunnen groeien. Daarvoor kook je 1 liter water in een pan. Voeg hier de agar-agar-poeder, de bouillonblokjes en de suiker aan toe. Roer goed en vul vervolgens de plastic bakjes met een laagje (maximaal 1 cm) van het mengsel. Doe de deksels er losjes op. Zo wordt de vloeistof niet vervuild door de lucht. Laat de vloeistof afkoelen tot kamertemperatuur. Doe daarna de deksel goed op de bakjes en zet ze in de koelkast. Laat ze daar een dag staan.
Monsters nemen
Haal de bakjes uit de koelkast. Haal een voor een de deksels eraf en maak deze droog met een stukje keukenpapier. Doe de deksels er weer op.
Bedenk voor elk bakje een object of oppervlak dat je wilt gaan testen. Bijvoorbeeld je vingers, het gootsteenputje of een toetsenbord. Schrijf op elk bakje met een stift wat je erin gaat testen.
Vingers
Als je je vingers wilt testen dan kun je dit het beste doen als je bijvoorbeeld net buiten bent geweest en je je handen nog niet hebt gewassen. Door te wassen verwijder je veel bacteriën en schimmels van je handen en die hebben we voor dit proefje juist nodig!
Haal de deksel van een bakje met voedingsbodem en druk je vingers voorzichtig in de voedingsbodem. Houd ze daar ongeveer 15 seconden. Doe vervolgens de deksel weer op het doosje.
Oppervlakken
Je kunt allerlei oppervlakken testen, zoals een deurknop, een toetsenbord of het aanrechtblad. Wrijf met een schoon wattenstaafje een aantal keer over het te testen oppervlak. Open vervolgens een bakje met voedingsbodem en wrijf het wattenstaafje een aantal keer voorzichtig over de voedingsbodem. Doe de deksel weer op het bakje.
Zet de bakjes nu een week op een plek in huis, liefst in de schaduw (niet in de koelkast).
Na een week kun je kijken wat er allemaal gegroeid is. Haal de deksel niet van het bakje en raak de bacteriën en schimmels niet aan. Gooi de bakjes na het proefje weg in de afvalbak.
Welke oppervakken bevatten de meeste micro-organismen? Had je dat verwacht?
Op de website van het Nationaal Farmaceutisch Museum (www.nationaalfarmaceutischmuseum.nl) kun je lezen wat het verschil is tussen bacteriën en schimmels zodat je in jouw bakjes kunt herkennen wat schimmels zijn en wat bacteriën.
Soms nuttig en soms gevaarlijk
Bacteriën en schimmels kunnen nuttig zijn, maar er zijn er ook bij die schadelijk zijn. Daarom is het bijvoorbeeld belangrijk om je handen te wassen als je naar het toilet bent geweest. Lees meer over bacteriën op Sciencespace.nl. Een voorbeeld van een nuttige schimmel is gist. Deze schimmel wordt bijvoorbeeld gebruikt om brood te maken.
Micropia
Dit proefje is gebaseerd op een proefje van Micropia in Amsterdam, 's werelds enige museum waar de onzichtbare wereld van micro-organismen zichtbaar wordt gemaakt. Op hun website (www.micropia.nl) is veel informatie over micro-organismen te vinden en nog veel meer proefjes.
