Btn mobile menu gray

Het periodiek systeem

Alles op aarde bestaat uit atomen. Er zijn 118 verschillende soorten atomen, die noemen we elementen. Zuurstof is bijvoorbeeld een element en goud en helium zijn ook elementen. Veel stoffen die je kent bestaan uit meerdere elementen. Water bestaat bijvoorbeeld uit zuurstof en waterstof. Scheikundigen gebruiken voor de elementen afkortingen. Zuurstof is O en waterstof H. Water is H20 omdat het uit twee atomen waterstof en 1 atoom zuurstof bestaat. Ongeveer 90 van de 118 elementen zijn stoffen die op aarde voorkomen. De overige 28 elementen kunnen worden gemaakt in een laboratorium.

Elementen rangschikken

Scheikundigen zijn eeuwenlang bezig geweest om de elementen te ontdekken en daarna te rangschikken. De bekendste 'rangschikker' is Dmitri Mendelejev. Hij publiceerde in 1869 zijn periodiek systeem.

Boven: portret van Dmitri Mendelejev gemaakt door Ilja Repin. Afbeelding: Wikipedia. Onder: het periodiek systeem. Illustratie: Wikipedia - DePiep.

In het periodiek systeem zijn de elementen op verschillende manieren gerangschikt. De elementen zijn bijvoorbeeld gerangschikt op massa. Element 1, waterstof (H) heeft de kleinste massa en element 118, oganesson (Og, vernoemd naar Yuri Oganessian, een Russische natuurkundige die betrokken was bij de ontdekking van veel zware elementen), heeft de grootste. De rijen en kolommen zijn ook niet willekeurig gekozen maar hebben te maken met de aard en eigenschappen van de elementen, bijvoorbeeld is het een metaal of niet?

Naamgeving van de elementen

Volgens de regels van de International Union of Pure and Applied Chemistry (een onafhankelijke organisatie die zich bezighoudt met het opzetten en uitbreiden van standaarden die van belang zijn voor de scheikunde) mogen elementen alleen vernoemd worden naar mythologische karakters, mineralen, plaatsen, wetenschappers en eigenschappen van het element. Zo is helium genoemd naar de zon (helios is Grieks voor zon) en uranium naar de planeet Uranus.

Sommige elementen zijn vernoemd naar hun kleur. Chloor is een geel-groengas en khloros is geel-groen in het Grieks. Andere elementen hebben de naam gekregen van de plaats waar hun ontdekker leefde, bijvoorbeeld americum, californium en germanium. 

De elementen die het recentste zijn ontdekt zijn in het laboratorium gemaakte elementen. Deze zijn veelal genoemd naar de ontdekker zelf of iemand die de ontdekker wilde eren, zoals het eerder genoemde oganesson, maar ook einsteinium.

Meer informatie over de elementen

De Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie en Stichting C3 hebben samen een website gemaakt waar nog veel meer informatie te vinden is over alle elementen uit het periodiek systeem. Je vindt er de meest relevante toepassingen en krijgt informatie over de naam, de ontdekking, het voorkomen, de winning en de bereiding: https://periodieksysteem.com.

Op de website van het Amerikaanse Los Alamos National Laboratory is ook veel (Engelstalige) informatie te vinden over de elementen. Als je op een element klikt krijg je onder andere informatie over de geschiedenis, de herkomst, de eigenschappen en het gebruik van het element.