Wist je dat we in Nederland heel veel geluk hebben zo vlak naast de zee te wonen omdat er schone en frisse zeelucht met de westenwind ons land binnenkomt? En dat wij wel 3 keer zoveel vieze lucht van auto’s en industrie naar onze buurlanden exporteren als wij binnenkrijgen van onze buren?
Grote deeltje vs. kleine deeltjes
In de lucht zweven heel veel kleine deeltjes, vaste - en vloeibare deeltjes, die samen de naam fijnstof hebben. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat er 2 eigenschappen van deze deeltjes belangrijk zijn voor het milieu en voor de gezondheid van mensen en dieren:
- De grootte van de deeltjes
- De chemische samenstelling van de deeltjes
Het blijkt dat hoe kleiner de deeltjes hoe gevaarlijker ze zijn voor mens en dier. Deeltjes komen ons lichaam binnen door ademhaling. Een groot deeltje, groter dan 5 micrometer (μm), blijft in onze keel of neus zitten en kuchen we makkelijk weer uit, maar kleinere deeltjes kunnen diep in onze longen komen en gevolgen hebben voor onze gezondheid. Sommige mensen zijn extra gevoelig hiervoor: denk aan mensen met astma of oudere mensen. Zie afbeelding 1.
Afbeelding 1: Het menselijke ademhalingsapparaat.
Natuurlijk vs. synthetisch
De samenstelling van fijnstof kan worden verdeeld in componenten die een natuurlijke oorsprong hebben en componenten die door de mens worden veroorzaakt. Een voorbeeld van een natuurlijke component komt van de zee: natriumchloride oftewel zout. Als zeewater verdampt komt er zout in de lucht. Dit blijkt niet schadelijk te zijn voor mens en milieu. Een ander voorbeeld van natuurlijke bijdrage aan fijnstof is woestijn zand, dat door de wind zelfs helemaal vanuit de Sahara naar ons land kan waaien.
Afbeelding 2: Gemiddelde samenstelling van fijnstof.
De menselijke bijdrage aan fijnstof is vaak wel schadelijk. Vooral uit de industrie en uit het verkeer komt een grote bijdrage aan vieze lucht,. En dan zijn de deeltjes die uitgestoten worden door het verkeer nog eens heel klein ook en daarom extra schadelijk. Vandaar dat de overheid heeft besloten om roetfilters op uitlaten van dieselmotoren te plaatsen en de 80-kilometer zones in te voeren rond de steden. De bijdrage van natuurlijke bronnen aan fijnstof is ongeveer 55% en van menselijke bronnen dus ongeveer 45%. Van deze 45% komt 2/3 nog eens uit het buitenland overwaaien en dus is er maar 15% waar we zelf invloed op hebben. Dit zijn wel gemiddelde waardes, de concentratie fijnstof in de randstad is hoger dan bijvoorbeeld op Texel zoals gezien kan worden in afbeelding 3.
Afbeelding 3: in het zuiden van Nederland is de luchtkwaliteit slechter dan in het noorden. Vooral in de Randstad is door al de industrie en de vele auto’s de concentratie fijnstof hoger dan op bijvoorbeeld Texel.Bron Rivm.
Wat doen we eraan?
Wat kunnen we doen om onze lucht schoner te maken? De grootste bijdrage aan fijnstof is verkeer zoals auto’s, maar ook boten en vliegtuigen. Een vliegtuig stoot wel 1000 keer zoveel uit als een auto. Het klimaat draagt ook sterk bij aan de concentratie fijnstof: regen wast de lucht schoon en alle deeltjes komen terecht op de grond. En zoals gezegd zorgt de wind voor transport van de deeltjes en afhankelijk van de richting van de wind exporteren of importeren we lucht.
Afbeelging 4: Vooral het verkeer draagt in Nederland bij aan de concentratie fijnstof.
De lucht is nu al veel schoner dan jaren geleden. Dit komt voornamelijk omdat we onze huizen niet meer verwarmen en we niet meer koken met behulp van steenkolen, maar met behulp van aardgas. In sommige landen wordt nog wel gebruik gemaakt van kolen zoals in China en in India. Daar is de luchtvervuiling en met name de concentratie van PM10 dan ook veel hoger dan bij ons. Soms wel 5 keer zo hoog. De wereldgezondheidsorganisatie (WHO) onderzoekt de relatie tussen vroegtijdige sterfte en luchtkwaliteit en het blijkt dat vooral in Azië sterke vooruitgang geboekt kan worden ( Zie afbeelding 5).
Afbeelding 5: In Azië zorgt de slechte luchtkwaliteit voor vervroegde sterfte. Bron WHO.
Onderzoekers hebben een hek tegen fijnstof ontwikkeld.