De laatste jaren is het steeds vaker in het nieuws: de opwarming van de aarde. De klimaatverandering. Het broeikaseffect. Veroorzaakt door broeikasgassen, door koolstofdioxide. Veroorzaakt door de mensheid, door industrie, auto’s en bosbranden. Maar wat houdt dit broeikaseffect nou precies in?
Als je wilt weten wat de term ‘broeikaseffect’ in het algemeen betekent, kun je eerst hier kijken. In dit artikel hebben we het over het versterkte broeikaseffect. Voor dat versterkte broeikaseffect kan een grote veroorzaker worden aangewezen: de mens. De mensheid produceert namelijk een grote hoeveelheid CO2 (een van de belangrijkste broeikasgassen). CO2 komt vrij bij de verbranding van fossiele brandstoffen. En er wordt op aarde aardig wat verbrand: auto’s rijden op een verbrandingsmotor, elektriciteit wordt opgewekt door de verbranding van olie, steenkool of aardgas, en er worden bossen platgebrand (al dan niet per ongeluk). Sinds de Industriële Revolutie is begonnen, is de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer steeds verder gestegen. De gemiddelde temperatuur van de aarde is mee gestegen.
Figuur 1: Als er geen atmosfeer met broeikasgassen was, dan zou alle infrarode straling van het aardoppervlak uitgestraald worden naar de ruimte (boven). Doordat er een atmosfeer met broeikasgassen is, wordt een deel van die straling teruggekaatst, waardoor de aarde veel minder warmte verliest. Hoe meer broeikasgassen er zijn, des te meer straling wordt teruggekaatst naar de aarde. Daardoor warmt de aarde op.
Natuurlijke cyclus?
Sommige mensen geloven niet dat de mensheid bijdraagt aan het opwarmen van de aarde. Een argument dat vaak aangevoerd wordt is dat de temperatuur van de aarde steeds een beetje verandert, en dat het dus niets bijzonders is dat de aarde nu een beetje warmer wordt. De mens zou daar niets mee te maken hebben.
Het klopt inderdaad dat de temperatuur van de aarde steeds een wat varieert. Dat kunnen wetenschappers bijvoorbeeld zien door te kijken naar fossielen van oude planten. Maar tegelijk kunnen wetenschappers de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer onderzoeken (door te kijken naar oude lagen gesteente, bijvoorbeeld). En wat valt daarbij op: veranderingen van de hoeveelheid CO2 vallen mooi samen met veranderingen in de temperatuur! Het is dus duidelijk dat de stijging van de temperatuur samenhangt met de hoeveelheid CO2.
En wie zorgt ervoor dat de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer toeneemt? Dat zijn wij, met zijn allen…
Figuur 2: Als je zo met zijn allen in de file staat, wordt er een grote hoeveelheid uitlaatgassen met CO2 de lucht in geblazen. (Auto)verkeer is een van de belangrijkste bronnen van broeikasgassen. (Bron: Wikipedia):
Gevolgen van het broeikaseffect
De aarde wordt dus warmer. Wat heeft dat voor gevolgen?Een van de belangrijkste gevolgen van het opwarmen is dat er steeds meer ijs op aarde smelt. Dat kun je zien aan gletsjers in de bergen, die tegenwoordig een heel stuk kleiner zijn dan, laten we zeggen, 30 jaar geleden (zie figuur 3). Datzelfde gebeurt op de noord- en zuidpool, waar elke zomer weer wat minder ijs ligt dan de zomer ervoor.
Figuur 3: De Rhônegletsjer in Zwitserland. Als je naar de rand van de gletsjer kijkt, zie je op de berghelling een glad, kaal stuk. De bovengrens daarvan was de hoogte van de gletsjer een paar decennia geleden. (Bron: Wikipedia)
Een ander, nog belangrijker (zeker voor Nederland!) effect is het stijgen van de zeespiegel. Het water van de oceanen wordt namelijk ook warmer. En water dat warmer wordt, gaat meer ruimte innemen. Daardoor komt het water in de zee steeds iets hoger te staan. Dat is een groot probleem voor een landje als Nederland: zo’n 40% van dit hele land ligt namelijk lager dan de zeespiegel of is kwetsbaar voor overstromingen van rivieren! Dat land wordt beschermd door duinen en dijken, maar je kunt zelf raden wat er gebeurt als de zeespiegel zo hoog wordt dat die niet meer hoog genoeg zijn…
Figuur 4: Zo zou Nederland er ongeveer uitzien als er geen dijken waren om het land, dat lager ligt dan de zeespiegel, tegen overstromingen te beschermen. Probeer je maar eens voor te stellen hoe Nederland er uit komt te zien als de zeespiegel verder stijgt…