Veel mensen hebben een oogafwijking waardoor ze niet scherp kunnen zien in de verte of juist dichtbij. Dat komt omdat bij hen de scherpe afbeelding van wat ze zien niet netjes op het netvlies terechtkomt, maar net wat ervoor of erachter. Je kunt het vergelijken met een fotocamera: als je je gezicht scherp op de foto wilt, dan moet de lens zo staan ingesteld dat je gezicht precies scherp is op de sensor van je fototoestel. Als het beeld net voor of achter de sensor scherp zou zijn, is je foto onscherp.
Figuur 1: De vorm van je oog bepaalt of je scherp ziet. Bron: Chris Curry, Unsplash.
Bijziend of Verziend
In je oog zijn het je hoornvlies en je ooglens die het licht breken – deze vormen een lenzensysteem – en die zorgen dat het beeld dat je ziet wordt afgebeeld op je netvlies. De vorm (bolling) van je hoornvlies en je ooglens bepalen samen waar het beeld scherp is.
Figuur 2: De opbouw van het oog. De onderdelen van het oog die je ziet zijn: netvlies (retina), vaatvlies (choroid), oogwit (sclera), hoornvlies (cornea), lens, pupil, iris, spier (muscle), bloedvaten (blood vessels) en blinde vlek (optic disc).
In het ideale geval is de plek waar het beeld scherp wordt afgebeeld precies op je netvlies. Je kunt dan alles scherp zien. Bij mensen die bijziend zijn – zij kunnen dichtbij wel scherp zien, maar veraf niet – is de lengte van de oogbol in verhouding net wat langer dan bij mensen die scherp zien. Door de bolling van het oog buigt het licht dan eigenlijk te sterk, waardoor het punt dat scherp is net voor het netvlies ligt.
Figuur 3: Schematische weergave van een oog van iemand die bijziend is zonder correctie (boven) en met correctie door een brillenglas (onder). Bron: Wikipedia.
Bij mensen die verziend zijn – zij kunnen in de verte wel scherp zien, maar dichtbij niet – is dit net andersom. Hun oogbol is in verhouding net wat korter. Door de bolling van het oog buigt het licht dan eigenlijk te weinig, waardoor het punt waar het beeld scherp is juist net achter het netvlies ligt.
Figuur 4: Schematische weergave van het oog van iemand die verziend is zonder correctie (boven) en met correctie door een brillenglas (onder). Bron: Wikipedia.
Ooglaseren
Als je een oogafwijking hebt en je bent nog niet uitgegroeid, dan moet je een bril of contactlenzen dragen om toch scherp te zien. De lenswerking van de bril of de contactlens wordt dan zo gekozen dat deze er samen met je oog voor zorgt dat het beeld weer scherp op je netvlies valt. Maar als je ogen zijn uitgegroeid en ze hiervoor geschikt zijn, kunnen ze ook bijgewerkt worden met een laser, zodat de bolling weer goed is. Veel mensen noemen dat ooglaseren, maar eigenlijk heet dit refractiechirurgie. Er zijn namelijk nog veel meer behandelingen aan het oog die uitgevoerd worden met een laser.
Laagje hoornvlies weghalen
Om de oogbolling aan te passen, halen oogartsen met behulp van een laser een klein laagje binnen je hoornvlies weg. Het hoornvlies zit net onder de oppervlakte van je oog. Heb je een te bol oog? Dan halen oogartsen wat weefsel weg in het midden van je oog, zodat het oog wat vlakker wordt. Heb je een oog dat te vlak is? Dan halen ze juist wat meer naar de buitenkant van je oog een randje weg, zodat je oog wat boller wordt.
Hoornvlies blootleggen
Een manier om bij het hoornvlies te komen voor de laserbehandeling is het losmaken of weghalen van het bovenste laagje van je oog, de epitheellaag. Dit kan op meerdere manieren. Ze doen dit bijvoorbeeld door deze laag los te weken en aan de kant te schuiven of door dit laagje met speciale mesjes los te snijden. Na afloop schuiven ze de laag terug of moet het weer vanzelf genezen. Een andere manier om bij het hoornvlies te komen, is door een wat dikker flapje los te snijden dat ze vervolgens openklappen. Hierdoor kunnen ze de aanpassing in een diepere laag van het hoornvlies uitvoeren. Dit losmaken kan met een speciaal snijapparaatje, maar dit kan ook met weer een andere speciale laser. Beide methoden hebben voor- en nadelen.
Figuur 5: het creëren van een flap met een femtosecondelaser. Bron: Wikipedia.
Lichtbron
De aanpassing van de oogbolling gebeurt met een laser. Dit is eigenlijk een soort lichtbron die een heel smalle lichtbundel maakt met maar één kleur of golflengte. Hiermee kun je heel precies een klein gebiedje van het oog beschijnen.
Figuur 6: Verschillende laserstralen die licht uitstralen met een verschillende golflengte. Bron: Wikipedia.
Laserablatie
Wat gebeurt er als ze je oog met een laser bijwerken? Als je met de juiste laser op het oog schijnt zal het weefsel van je hoornvlies de energie van de lichtbundel opnemen oftewel absorberen. De hoeveelheid energie van de laserbundel is zodanig, dat dit in de cellen van het hoornvlies de molecuulbindingen verbreekt. Hierdoor valt het weefsel uit elkaar en verdampt het. Je noemt dit proces laserablatie. Op deze manier kunnen oogartsen je oog laagje voor laagje met een nauwkeurigheid van 0,25 micrometer bijwerken.
Behandelplan
Voordat het eigenlijke bijwerken van je ogen kan beginnen, moet je natuurlijk eerst weten welke aanpassing nodig is. Daarom maakt het laserapparaat eerst een heel precieze scan van je ogen. De gegevens hiervan stuurt het apparaat naar een centrale dataopslag waar het de gegevens vergelijkt met miljoenen eerder uitgevoerde ooglaserbehandelingen. Op basis hiervan berekent het apparaat welke aanpassingen nodig zijn bij jouw ogen en stelt het een behandelplan op. Dit behandelplan wordt vervolgens teruggestuurd naar het laserapparaat in het ziekenhuis, dat het behandelplan uitvoert. Dit klinkt misschien als een lang proces, maar het gaat allemaal heel snel. Per oog zijn maar een paar minuten nodig om de hele behandeling uit te voeren.
Risico’s en bijwerkingen
Natuurlijk is de behandeling van je ogen met een laser niet helemaal zonder risico’s. De oogarts zal daarom altijd heel goed met de patiënt doornemen wat er tijdens de behandeling gebeurt, welke mogelijke risico’s en bijwerkingen er zijn en wat de kans hierop is. Het is dan aan de patiënt om te bepalen of deze het ondanks de risico’s de moeite waard vindt om de behandeling te laten uitvoeren.
Wil je meer weten over ooglaseren? Lees dan ook het artikel ‘Ooglaseren, hoe werkt dat?’ op de website Natuurkunde.nl.